کالیبراسیون

در این مقاله در نظر داریم اطلاعات جامعی درباره کالیبراسیون به کاربران عزیز این سایت ارائه دهیم. این نوشتار به همت کارشناسان  آزمایشگاه کالیبراسیون کیفیت آسا لاوان تنظیم شده است و این موضوعات مورد بررسی قرار می گیرد:

• مفهوم کالیبراسیون،
• آزمایشگاه کالیبراسیون،
• کالیبراسیون کولیس،
• میکرومتر

مفهوم کالیبراسیون

کالیبراسیون به معنای اندازه گیری و ارزیابی صحت و سقم وسایلی است که با آن اندازه گیری انجام می‌شود. معمولا ابزارهای اندازه گیری را با یک استاندارد ویژه مورد سنجش قرار می‌دهند. مشخص کردن میزان خطایی که در این ابزارها یافت می‌شود، برای رسیدن به کیفیت‌های برتر بسیار حائز اهمیت است. لذا آزمایش‌های بسیاری برای درستی دستگاه‌های اندازه گیری صورت می‌گیرد. چرا که بسیاری از این تجهیزات اندازه گیری در حوزه پزشکی و تجهیزات علوم آزمایشگاهی مورد استفاده قرار می‌گیرد.

ناگفته پیداست اهمیت کالیبره کردن در سنجش میزان دقت و درستی دستگاه‌های اندازه‌گیری بیش از پیش اهمیت می‌یابد. از جمله دستگاه هایی که کالیبره می‌شود، دستگاه انکوباتور است که در صنایع و تجهیزات پزشکی بسیار کاربرد دارد. با کالیبره کردن کردن انکوباتور، سطح دقت و کارایی آن را در حد بسیار مطلوبی افزایش می‌دهیم. از همین رو، باید خاطر نشان کرد، با این که پروسه بسیار زمانبر است و هزینه هایی را متحمل شرکت‌ها می‌کند. اما اهمیت آن به گونه ای است که نمی‌توان از آن چشم پوشی کرد. زیرا کوچک‌ترین ساده انگاری و تشخیص نادرست در این زمینه پیامدهایی سویی به بار خواهد آورد.

هدف از کالیبره کردن چیست؟

کالیبراسیون تنها عرضه گواهینامه و برچسب صحت و سلامت نیست؛ بلکه با کالیبره کردن به همه اندازه‌گیری‌هایی که در آزمایشگاه ها انجام می‌شود، مهر تایید و اعتبار زده می‌شود. نیت غایی از کالیبراسیون، هماهنگ کردن نتیجه‌هایی است که در آزمون‌ها و سنجش‌های به عمل آمده، بدست می‌آید. این نتایج می‌بایست با تمام قواعد و قوانین معتبر جهانی هماهنگ و همسو باشد. به عنوان مثال اگر فلان قطعه‌ای در آزمایشگاه مورد بررسی قرار می‌گیرد، حتما نتیجه آزمون، برابر باشد با آنچه که در متر و اندازه‌های جهانی پذیرفته شده است.

 لذا درباره هدف از کالیبره کردن باید گفت: کالیبراسیون یعنی صحت، اعتماد و هماهنگی در رسیدن به میزان درست و معتبر هر کمیت. در زمینه امکانات و قابلیت‌های ردیابی، گفته بسیار معروف و معتبری وجود دارد که می‌گوید: سنجش آن زمان معتبر و با ارزش است که بوسیله آن بتوان زنجیره هرم دقتی کالیبراسیون را به معیارهای جهانی متصل کرد. لذا می‌توان این گونه استناد کرد که هیچ سازمان و موسسه ای بدون اتصال به شبکه جهانی قادر نیست، نظام کالیبراسیون را در زیرمجموعه های خود پیاده کند. مگر با کالیبره کردن دستگاه‌ها و ادوات سنجش یا معیارهای کاری سازمان.

اهمیت استانداردهای جهانی در کالیبراسیون

در کلیه متونی که درباره کالیبراسیون کردن دستگاه‌ها نوشته شده است، همیشه یک موضوع راس‌العین متخصصین قرار گرفته است. این موضوع همان مقایسه ادوات سنجش با معیارهای مرجعی است که دارای دقت و صحت به مراتب معتبرتر و با اهمیت تری است. پس گمان این که از بین چند نمونه یکی را کالیبره کرده و مابقی را با آن مورد قیاس قرار دهیم، گمانی نادرست است.  شوربختانه بسیاری از کارشناسان این حوزه با چنین نگرشی نادرستی، دست به کالیبره کردن مواد می‌زنند.

مساله مهمی که درباره کالیبراسیون می‌توان بدان اشاره کرد، تجزیه و ارزیابی سیستم‌های سنجش ام . اس. ای است. در این خصوص باید گفت، این مساله در بسیاری از معیارهای مدیریت کیفیت نظیر استاندارد QS9000 و حتی در استانداردهای ایزو ۹۰۰۰ با اصلاحیه ۲۰۰۰ فراتر از بحث کالیبره کردن مطرح شده است. در این شیوه از کالیبره کردن، سنجش و ارزیابی به شیوه فرآیندی ملاحظه می‌شود.

 بدین معنی که نمونه نهایی در کالیبراسیون، اعدادی است که به یک واحد مورد نظر منتسب می‌گردد. در حالی که کالیبراسیون تجهیزات اندازه گیری، تنها یکی از عوامل تشکیل دهنده آن است. عوامل دیگری نظیر؛ شرایط محیطی، شخص آزمون گیرنده، فرامین اجرایی، شیوه های آماری، آموزش، تغییراتی که به صورت قطعه به قطعه اتفاق می‌افتد، تغییرات که درون قطعه مشاهده می‌شود و … نیز مورد عنایت متخصصین قرار می‌گیرد.

روش‌های کالیبراسیون

در این شیوه از کالیبراسیون، مشخصات هر مرحله از اندازه گیری را به شیوه‌ای خاص انجام می‌دهند. به عنوان مثال در هر مرحله، نتایج را به شکل نمودارهای عددی نظیر، تناوب پذیری ، تمدیدپذیری، مقدار تکرارپذیری و تمدیدپذیری و… نشان می‌دهند. همچنین قابل ذکر است، این نتایج را می‌توان با استعانت از جداول کنترلی نظیر R چارت و یا X چارت به طرز شایسته‌ای انجام داد. سپس درباره عملکرد یک سیستم اندازه‌گیری، تصمیم‌گیری کرده و درصدد رفع ایرادات برآمد. مساله قابل تذکر این که در کلیه شیوه‌های تجزیه و ارزیابی سیستم‌ها و به ویژه نظارت فرآیند آماری اس. پی . سی،  باید به این نکته توجه کرد.  کالیبره کردن ادوات سنجش یک مساله مهم بوده و صرف نظر آن هر گونه عملی در این راستا بی‌فایده و حتی زیان بار خواهد بود.

کالیبراسیون و اصل کیفیت

گفتنی است کالیبراسیون در اتوماسیون صنعتی و در هر حوزه ای که با فرایند اندازه گیری دقیق و اصولی سروکار داشته باشد، کاربرد دارد. کالیبره کردن دستگاه ها و ابزارهای سنجش رابطه مستقیمی با اصل کیفیت دارد. کیفیت همواره از جمله خواسته های طبیعی بشر بوده و همه سعی او در این است که بتواند به آن دست یابد. لذا این بحث می تواند با محاسبه و ارزیابی ابزارآلات اندازه گیری، بشر را به کیفیت مورد نظر خویش برساند.

روشن است، سنجش کیفیت و ضمانت آن بر اندازه گیری پایه ریزی شده است. دانستن شیوه های اندازه گیری کمیت های مختلف، مسیری امن برای رسیدن به این خواسته می باشد.

آزمایشگاه ها و شرکت های مربوط به این حوزه  

واضح است که کالیبره کردن دستگاه‌ها و ابزارآلات سنجش در آزمایشگاه‌های کالیبراسیون صورت می‌گیرد. این آزمایشگاه‌ها با نیت اشاعه فرهنگ استاندارد پایه‌ریزی می‌شوند. همچنین افزایش سطح کیفیت در صنایع کشور از جمله دغدغه‌های آزمایشگاه کالیبراسیون است. این آزمایشگاه‌ها با در اختیار داشتن مهندسین و کارشناسان مجرب و دوره دیده از پس این مهم بر می‌آیند.

متخصصین کالیبراسیون با تجهیزات مدرنی که در اختیار دارند، به سنجش دستگاه‌ها و ابزارهای اندازه گیری دست می‌زنند. تجهیزات و امکاناتی که در حوزه کاری آنها دیده می‌شود، همه دارای گواهینامه استاندارد از مرکز ملی تایید صلاحیت ایران می‌باشد. همچنین آزمایشگاه کالیبراسیون با پیاده کردن شیوه‌های استاندارد ملی و بین المللی، در زمینه‌های مختلف مانند کالیبره کردن نیرو، ضربه، کالیبره کردن تجهیزات صنایع پزشکی و علوم آزمایشگاهی و … در خدمت مشتریان خود می‌باشد.

کالیبراسیون لوله و آزمون‌های الکتریکی چیست ؟

کالیبراسیون لوله بدست آوردن اندازه‌گیری لوله‌هایی است که در آن دقت و حساسیت بالایی مشاهده می‌شود. معمولا در آزمایشگاه‌هایی که به صورت مرتب از این لوله‌ها استفاده می‌کنند، کالیبره کردن این ابزارها بسیار مهم است. تمامی لوله‌هایی که در آزمایشگاه‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرند، با کالیبراسیون می‌توان به حد استاندارد نزدیک کرد. لوله‌های یک کاناله، چند کاناله، لوله‌های درجه‌بندی شده، لوله دستی یا الکترونیکی می‌بایست از تمامی جنبه‌ها و دستورالعمل‌های خاص خود در پروسه کالیبراسیون تبعیت نماید. هدف اصلی این آزمون‌ها، درجه بندی لوله و رسیدن به اطمینان در کارایی و دقت لازم در آن‌ها است. نوع دیگر آزمون‌هایی که در آزمایشگاه‌های کالیبراسیون مورد توجه قرار می‌گیرد، آزمون‌های الکتریکی است.

کالیبراسیون الکتریکی به پروسه درستی اجرای هر وسیله ای که سنجش با آن انجام می‌شود یا پارامترهای الکتریکی را امتحان می‌کند، نظر دارد. مانند؛ ولتاژ، مقاومت، آلفا، جریان، گنجایش، زمان و بالاخره تناوب. وسایلی که مورد آزمون الکتریکی واقع می شوند، عبارتند از :

• واقعه نگارهای اطلاعات یا داده‌ها،
• ابزار سنجش الکتریکی،
• مولتی مترها،
• اسییلوسکوپ‌ها،
• شمارشگرهای فرکانس.

میکرومتر چیست ؟

همانطور که گفته شد، کالیبراسیون در حوزه های مختلفی کاربرد دارد. یکی از این موارد، سنجش ضخامت ورقه های نازک است. این محاسبه توسط ابزاری به نام میکرومتر صورت می گیرد. در ساختار این ابزار، یک پیچ درجه بندی شده دیده می شود. همچنین دارای یک مهره ای استوانه ای شکل است که توخالی است و سطح رویی آن درجه بندی شده است. این ابزار دقت بالایی در سنجش قطعات فیزیکی دارد. میکرومترها را می توان از نظر نقطه نظر دقت به دو نوع میلی متری و اینچی قابل تقسیم بندی هستند.

میزان دقت ارزیابی آنها غالبا از یک صدم تا یک‌هزارم میلی‌متر برآورد شده است. اما میکرومترها از نظر فرم و تنوع دارای گونه های مختلفی هستند. هر کدام از این موارد را می توان در حوزه ای بکار برد و با آن اصل کیفیت را سنجید. در ادامه به چند قسم از این میکرومترها اشاره می شود:

• میکرومتر خارجی ورنیه ای،
• میکرومتر خارجی دیجیتال،
• میکرومتر خارجی عقربه ای،
• میکرومتر داخلی ورنیه ای ،
• میکرومتر داخلی دیجیتال،
• میکرومتر دارای سه فک،
• میکرومتر برای سنجش عمق،
• میکرومتر با سری های ویژه